Freuds beeld van de mens
Wat is de aard van mensen? Deze vraag is een cruciaal onderdeel van de wijsgerige antropologie. Last but not least heeft het impact op het wereldbeeld, omdat de mens er een niet te onderschatten onderdeel van is. De kijk op de wereld en de mensen worden spiritueel, cultureel en individueel beïnvloed. Er bestaat niet zoiets als "goed" of "fout". Als de vader van de psychoanalyse vertegenwoordigt Sigmund Freud tot op de dag van vandaag een van de meest bekende benaderingen. "De mens is zichzelf niet meester." vormt zijn focus.
Gevallen van de menselijke natuur - beeld van de mens bestaande uit id, ego en superego
Freud gaat uit van een tripartiete indeling van de menselijke natuur. Hij ziet de individuele niveaus in constant conflict over controle.
- Onder het begrip 'het' omvat hij de overgeërfde oerinstincten van de mens. Dit niveau komt overeen met het oudste niveau dat wordt bestuurd door het lustprincipe. Het 'het' verwijdert zich van het menselijk bewustzijn en streeft er voortdurend naar zijn eigen soort in stand te houden. Dienovereenkomstig wordt het beheerst door het verlangen naar de bevrediging van elementaire driften. Overlevingsinstinct en libido zijn centrale begrippen.
- Daarentegen beschrijft Freud het 'ik' als een bewust niveau van besluitvorming. Dit niveau van alertheid wordt gecontroleerd door rede en bewustzijn. Terwijl het 'het' overgeërfd en aangeboren is, wordt het 'ik' alleen gevormd door het contact tussen het individu en de wereld. Freud beschrijft het 'ik' als een bewust besluitvormingsniveau, waarbij de focus ligt op sociale contacten en interactie.
- Voor Freud daarentegen is het 'super-ego' de controlerende en beoordelende autoriteit van de hele persoonlijkheid. Aangeleerde moraal wordt hier opgeslagen en vloeit in het verworven geweten. Biografische en sociaal-culturele informatie vormen het niveau. De ideeën en eisen van zorgverleners en ouders vormen het kader.
Freud ontwikkelde zijn benaderingen van de psychoanalyse op basis van deze driedeling.
Ben je bekend met het lagenmodel van Sigmund Freud en het verschil tussen de ...
Basis van geestesziekte - Freuds strijd tussen "superego" en "id"
De rol van het onbewuste staat centraal in Freuds kijk op de mens. Onuitgesproken conflicten, biografische gegevens en verdrongen waarheden vechten zich regelmatig een weg van het onbewuste naar de oppervlakte van de rede en torpederen haar plannen.
- Stel je Freuds 'ik' - het niveau van rede en besluit - voor als een speelbal tussen 'id' en 'superego'. Aangeleerd geweten en overgeërfde instincten zijn voortdurend in conflict. Het 'ik' baadt dit conflict en moet voortdurend partij kiezen.
- Het tegelijkertijd bevredigen van "het" en "superego" is moeilijk voor het "ik" om te slagen. Ofwel de instincten blijven onbevredigd, ofwel het geweten. In beide gevallen zijn er negatieve gevolgen. Als bijvoorbeeld de beslissing van de rede zich tegen de oorspronkelijke instincten keert, neemt de instinctieve spanning toe. Er ontstaat een gevoel van ongenoegen. In het tegenovergestelde geval is wroeging duidelijk.
- Het vermijden van gevoelens van ongenoegen is volgens Freud de basis van de menselijke natuur. Te veel onderdrukte instincten leiden tot psychische aandoeningen. Zuivere instinctieve bevrediging is in strijd met het menselijk streven naar gemeenschap. Gemeenschapsvorming is alleen mogelijk via het "superego". Als gemeenschap moet de mens voortdurend compromissen vinden tussen drijfveren en waarden.
- Als het "ik" boven het "het" uitstijgt, dan gebeurt het dienovereenkomstig uit het verlangen naar acceptatie. Bij het kiezen van het geweten verwacht de rede liefde als beloning. Zoals hierboven uitgelegd, bepalen ouderlijke waarden, geleerde moraal en biografische gegevens het gewetensniveau. Het "superego" is dus de vertegenwoordiger van de ouders, wat deze verwachtingen verklaart.
- Volgens deze theorie gaven ouders met een strikte volgorde en veel regels de voorkeur aan geestesziekten. Hoe strenger het aangeleerde gewetenssysteem, hoe meer instincten onderdrukt moeten worden om het streven naar acceptatie te bevredigen. Een ontspannen ouderlijk huis leidt tot een ontspannen "superego", waardoor het later makkelijker wordt om een compromis te vinden tussen drijfveren en waarden.
Freuds kijk op de mens wordt vaak atheïstisch en pessimistisch genoemd omdat het de menselijke natuur grotendeels reduceert tot instincten. Om de redenen hiervoor te begrijpen, beschouw zijn benaderingen in de context van de Verlichting. Daarvoor zijn ze eindelijk ontstaan.
Hoe nuttig vind je dit artikel?
